Bóle głowy dotykają około 60% dzieci, stanowią też jeden z częstszych powodów ich hospitalizacji w pediatrycznym oddziale neurologicznym (za: Mitosek - Szewczyk, Pilarska, 2022). Przyczyny dolegliwości bólowych głowy u dzieci, podobnie, jak u dorosłych, mogą być samoistne (pierwotne) lub objawowe (wtórne), najczęściej powiązane są wówczas z innymi zaburzeniami.
Wśród pierwotnych zaburzeń bólowych głowy dzieci i młodzieży wymienia się głównie migreny oraz napięciowe bóle głowy. Natomiast wtórne bóle głowy mogą mieć charakter pourazowy, być konsekwencją schorzeń laryngologicznych, okulistycznych, ogólnozdrowotnych, mózgowych, czy psychicznych (za: Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022).
Bóle głowy, zwłaszcza te nasilone, o charakterze przewlekłym, mogą w znaczącym stopniu wpływać na ogólną jakość życia, pogarszać stan emocjonalny, funkcjonowanie poznawcze, znacznie ograniczać ogólną zdolność do realizacji codziennych zadań i aktywności (Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022; Meyer, 2014). Badania neuropoznawcze osób w okresach doświadczania migrenowych bólów głowy wskazują na występowanie zaburzeń obejmujących procesy uwagi, myślenie abstrakcyjne, zakres pamięci bezpośredniej, przypominanie materiału oraz uczenie się (Meyer, 2014, s. 206). Badania wskazały także na większe nasilenie trudności u kobiet niż mężczyzn, oraz u młodszych niż starszych badanych. Dzieci, które doświadczają migrenowych bólów głowy, gorzej radzą sobie zatem w szkole, mogą przejawiać także więcej problemów behawioralnych czy społecznych (Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022; Meyer, 2014).
W procesie diagnozy i leczenia zespołów bólowych u dzieci zaleca się ocenę psychologiczną, zwłaszcza przy podejrzeniu napięciowych bólów głowy. Ocenę psychiatryczną rekomenduje się, kiedy stan dziecka sugeruje możliwość występowania zaburzeń funkcjonowania psychicznego (zaburzeń lękowych, zaburzeń adaptacyjnych, pod postacią somatyczną, zaburzeń depresyjnych, psychotycznych) (Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022, ICD 10).
Wiele opracowań wskazuje, iż stresory psychospołeczne stanowią jeden z czynników ryzyka wystąpienia zarówno pierwotnych, jak i wtórnych zaburzeń bólowych głowy (Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022, por. Heszen-Celińska, Sęk, 2020). Stres wpływać może m.in. na pojawianie się migreny czy napięciowych bólów głowy, zwłaszcza u dzieci i młodzieży z obniżoną tolerancją stresu, większą wrażliwością na ból (Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022). Podatność na występowanie dolegliwości bólowych głowy uwarunkowana jest neurobiologicznie, np. w migrenach wiąże się z przejściową dysfunkcją neuroprzekaźników mózgowych – zwłaszcza układu serotoninergicznego (5HT), genetycznie, hormonalnie, temperamentalnie, osobowościowo (por. Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022, Meyer, 2014, por. Heszen-Celińska, Sęk, 2020). Znaczenie mają także stresory środowiskowe – związane z sytuacją rodzinną i szkolną, a zwłaszcza stresory o charakterze traumatycznym, które zwykle nasilają lub aktywizują dolegliwości somatyczne (w tym dolegliwości bólowe głowy) (Heszen-Celińska, Sęk, 2020; Schier, 2005).
Niefarmakologiczne leczenie głównie wiąże się z identyfikacją czynników spustowych, oraz, w miarę możliwości ich ograniczaniem. Ważną rolę odgrywa prowadzenie tzw. dzienniczka objawów bólowych głowy, co z jednej strony pozwala na lepszą kontrolę efektywności leczenia, z drugiej – zapobiega występowaniu polekowych bólów głowy (Mitosek- Szewczyk, Pilarska, 2022). Nie zawsze możliwe jest wyeliminowanie czynników stresogennych, wszędzie jednak tam, gdzie możliwa jest ich redukcja, należy podjąć działania ku temu zmierzające. Diagnoza psychologiczna dziecka i rodziny, ukierunkowana zarówno na diagnozę opisową, jak i funkcjonalno-strukturalną czy genetyczną, pozwala na identyfikację psychologicznych i psychospołecznych czynników ryzyka oraz pozwala wskazać adekwatne możliwości leczenia - redukcji czynników ryzyka i wzmacniania czynników ochronnych. Zależnie od diagnozy, w przypadku znaczącego wpływu stresorów rodzinnych, zalecać można terapię rodziny, terapię pary lub samych rodziców. Biorąc pod uwagę dzieci i młodzież, doświadczającą bólów głowy, często zaleca się im także stosowanie metod behawioralnych lub psychoterapii, np. terapii poznawczo-behawioralnej. Rekomenduje się także treningi relaksacji, treningi radzenia sobie ze stresem, czy treningi biofeedback.
Leczenie niefarmakologiczne uznaje się często za najskuteczniejsze w przypadku napięciowych bólów głowy, zaburzeń somatyzacyjnych (np. psychogennych bólów głowy), związanych ze stresem oraz jako wspomagające przy innych zaburzeniach zdrowia psychicznego (np. w depresji).
