,, Pełny rozwój to przede wszystkim zagwarantowanie wartości najważniejszych, jakie daje prawidłowe funkcjonowanie intelektualne a więc ; pełnia kontaktu emocjonalnego i werbalnego z otoczeniem’’ – są to słowa mojego nauczyciela- pani profesor Elżbiety Stecko z Uniwersytetu Warszawskiego ( 2001).
Zdrowy noworodek krzyczy ,,na całe gardło’’ w reakcji na każde nieprzyjemne uczucie i początkowo nie da się tego zróżnicować. Krzykiem więc dziecko komunikuje swą obecność, wyraża także swoje potrzeby w postaci marszczenia czoła, mrugania, rozpościerania rączek i płaczu.
W pierwszym miesiącu życia dziecka w jego krzyku można wyróżnić poszczególne dźwięki.
W drugim miesiącu dziecko w reakcji na bodziec słuchowy zatrzymuje ruchy, nie mruga, nie boi się. Wydawane dźwięki przypominają samogłoski a,e – połączone z przydechem.
W trzecim i czwartym, miesiącu dziecko lokalizuje źródło dźwięku. Obserwacja reakcji w tym wieku ma istotną wartość diagnostyczną, ponieważ są to informacje o stanie słuchu dziecka. Potwierdzeniem jego prawidłowości jest ,,włączanie się dziecka’’ na zasadzie odpowiedzi na słyszaną rozmowę. Produkcje głosowe wówczas są częste i długie, zbliżone do pierwszych, aczkolwiek niewyraźnych sylab i ich kombinacji. Są to ciągłe ćwiczenia usprawniające język i wargi.
W piątym miesiącu życia dziecka pojawiają się elementy wargowo – zębowe przypominające w, f, oraz przedniojęzykowo – zębowe przypominające s,t-h. W tym czasie dziecko słysząc skierowaną do siebie wypowiedź surowym tonem – płacze, odpowiedzią na ton pieszczotliwy jest dziecka uśmiech.
W szóstym miesiącu dziecko śledzi osobę mówiącą, bacznie koncentruje uwagę oraz lokalizuje źródło dźwięku. Dziecko w tym czasie uczy się żuć, wykazując dojrzałość do przyjmowania pokarmów stałych. W produkcjach wokalizacyjnych wyraźny jest łańcuch sylabowy ( ma- maga), zróżnicowany wysokością tonu, natężeniem W przypadku dziecka w wieku 6 miesięcy należy zwrócić uwagę, czy nawiązuje ono kontakt z matką, czy reaguje na jej mowę gaworzeniem( wymawia sylaby), jeśli nie konieczne jest sprawdzenie słuchu dziecka.
Siedmiomiesięczne dziecko,, opowiada’’ często i chętnie używając wszystkich głosek, które do tej pory nauczyło się wypowiadać. Łańcuchy sylab, bez znaczenia i sensu pełnią ważną rolę w podtrzymywaniu kontaktu dziecka z otoczeniem. Dziecko gaworzy i to jest znakomitym ćwiczeniem przed mówieniem.
Ósmy miesiąc życia dziecka jest okresem w którym zauważa się istotne zmiany w charakterze gaworzenia. Dziecko wyraźnie artykułuje sylaby, chociaż jeszcze jednorodne, ale tworzące wyrazy o konkretnym znaczeniu ; ma-ma, ta-ta, ba-ba itp.
Dziesięciomiesięczne dziecko rozumie nazwy przedmiotów i osób z najbliższego otoczenia ( rozróżnia), reaguje na pytanie – gdzie?- , znając przedmiot o który pytano, zatrzymuje na nim wzrok, jeśli zaś natychmiast go nie znajdzie, zapomina o co pytano. W tym wieku oceńmy wyraz twarzy dziecka czy z rozchylonych warg nie wystaje język, po którym spływa stróżka śliny? Jeśli tak ,konieczne jest usprawnianie aparatu artykulacyjnego, należy rozpocząć natychmiast w połączeniu ze stymulacją gaworzenia.
W jedenastym miesiącu życia dziecka pojawiają się pierwsze sensowne sylaby o ich ciągi, których dziecko używa zawsze na oznaczenie konkretnej osoby, przedmiotu lub sytuacji, w których jest pouczane,, nie ,‘’ ,,nie wolno’’itp. Dziecko próbuje powtarzać czynność, oczekując reakcji otoczenia. Wiele dzieci w tym wieku przemieszcza się samodzielnie.
Dwunastomiwsięczne dziecko rozumie i wykonuje polecenia ,, chodź do mamy, podaj lalkę itp. Jest zainteresowane wszystkim, co się dzieje wokół, wymaga ciągłych wzmocnień i powtórzeń, własne pragnienia i potrzeby przekazuje poprzez wyrażenia dźwiękonaśladowcze –hau- hau, bum, buch, am itp. Rozumiejąc ich nazwy konwencjonalne. Roczne dziecko wyraźnie prezentuje zakres biernej i czynnej znajomości języka, umiejętnośc mówienia oraz sprawnośc aparatu artykulacyjnego.
KIEDY NALEŻY UDAĆ SIĘ Z DZIECKIEM DO LOGOPEDY?
W przypadkach odstępstw w zakresie którejkolwiek z omówionych w dużym skrócie funkcji należy natychmiast podjąć ćwiczenia usprawniające i stymulujące rozwój. Dotychczasowe doświadczenia w pracy, rozmowy i dyskusje z nauczycielami i rodzicami dzieci z którymi pracuję, wskazują iż często a właściwie nagminnie do logopedy trafiają sdzieci zbyt późno. Szczegłonie rodzice nie zdają sobie sprawy z tego, że wczesne zaobserwowanie nieprawidłowości w rozwoju mowy dziecka i uzyskanie porady u logopedy w znacznym stopniu wpływają na wyniki pracy i często decydują o przyszłości dziecka.
Pozwolę sobie jeszcze na wskazanie niektórych najczęściej spotykanych nieprawidłowości w wymowie dzieci które powinny zaniepokoić rodziców bądź nauczycieli. Oto one;
- podczas artykulacji głosek s,z,c,dz,sz,ż,cz,dż,t,d,n, - dziecko wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę. W każdym wieku jest to wada, z której się nie wyrasta. Im dłużej zwlekamym ytm bardziej wada się utrwala.
- dziecko nawykowo mówi przez nos.
- dostrzegamy zmiany anatomiczne w budowie narządów mowy dziecka
- mamy wątpliwość czy dziecko dobrze słyszy
- dziecko zniekształca głoski, zastępuje je innymi nie znanymi w języku polskim np. gardłowo wymawia głoskę r)
- jeśli nasila się problem rozwojowej niepłynności mówienia ( zacinanie, powtarzanie sylab)
- po ukończeniu 4 roku życia dziecko wymawia głoski s,z,c,dz, jak ś, ż,ć,dź
- głoski s,z,c,dz, na sz, ż, cz, dż lub odwrotnie, głoskę r ) na j lub l , zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne np. d na t ( dom = tom), w na f ( woda= fota), g, na k ( gęś = kęś), b na p ( buda= putta). myli głoski o podobnym brzmieniu np. s –c ( sala= cala), sz , na cz ( szyje = czyje, zamienia głoski k, g, na t, d.
ORAZ JEŻELI ZAUWAŻAMY, iż rozwój dziecka:
- 2-letniego jest na poziomie dziecka rocznego ( wymawia kilka słów)
- 3-letniego na poziomie mowy dziecka 1,5 rocznego (tworzy jedynie równoważniki zdań)
- 4 - letniego jest na poziomie mowy dziecka 2- letniego ( formułuje proste zdania, słownictwo ubogie ok 300 słów)
- 5 letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5 letniego ( proste zdania)
- 6 letniego jest na poziomie mowy dziecka 3 letniego ( pojawiają się zdania złożone dziecko nadal ma ubogie słownictwo, ok 1000 słów).
- 7 letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5 letniego.
Głównym celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na niezwykle ważny problem jakim jest współpraca rodziców dziecka z wadą wymowy z logopedą w procesie rozwoju mowy dziecka, podkreślając konieczność wczesnego rozpoczynania ćwiczeń w celu zapobiegania opóźnieniom w rozwoju mowy lub ich wyrównywania, nie wykluczam oczywiście konieczności prowadzenia tych ćwiczeń także w wieku późniejszym. Należy wyraźnie powiedzieć, że ćwiczenia stymulujące rozwój mowy i sprawność aparatu mowy należy prowadzić niezależnie od wieku i poziomu psychoruchowego dziecka.
